HISTORIA

         Dziektarzew znany również pod nazwą Dziechtarzew wywodzi swą nazwę od używanej niegdyś na wsi chusty do zbierania trawy tzw. dziechty. Obie nazwy funkcjonowały wymiennie o czym zaświadcza „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” pisany pod koniec XIX wieku. Czytamy w nim "Dziechtarzew vel Dziektarzew wieś i folwark do dóbr Wrząca należący, powiat łaski, gmina          i parafia Lutomiersk."
         Najstarsza wzmianka dotycząca Dziektarzewa pochodzi z XVI wieku, kiedy to został zakupiony przez Grudzińskich i wraz                          z Lutomierskiem, Czołczynem, Kwiatkowicami, Dobruchowem, Tarnówką, Bugajem, Rzepiszewem i Wolą Przatowską był częścią majątku noszącego nazwę Lutomierszczyzna.
W 1661 roku dokonano podziału dóbr a Dziektarzew przypadł Marcinowi i Kazimierzowi Grudzińskim. Ten ostatni dążył do skupienia w swych rękach jak największej części Lutomierszczyzny. Od 1723 roku Dziektarzewem wchodzącym w skład dóbr zarządzał Jakub Dunin, gdyż jego żona Marianna Grudzińska wniosła mu je w posagu. Ich córka Barbara wyszła za mąż za księcia Pawła Karola Sanguszkę. Odziedziczony po matce klucz lutomierski stał się własnością rodu Sanguszków. Po śmierci Barbary i Pawła Sanguszków synowie Janusz i Hieronim w 1795 sprzedali dobra lutomierskie wraz z Dziektarzewem Franciszkowi Mączyńskiemu. Ten w 1805 roku znów odsprzedał je Adamowi Wężykowi,    tyle że należna kwota nie została zapłacona i wyrokiem Trybunału Kaliskiego z 1816 roku umowę kupna-sprzedaży unieważniono. Synowie Franciszka Mączyńskiego odzyskane dobra podzielili między siebie. Dziektarzew wraz z Czołczynem i Wrzącą przypadł Stefanowi Mączyńskiemu. W 1864 roku nastąpiło uwłaszczenie czyli na mocy ukazu carskiego chłopi otrzymali ziemię na własność. W Dziektarzewie dano chłopom 186 morgów i 285 prętów  gruntów ornych i 3 morgi i 80 prętów nieużytków. Do dworu przynależało 373 morgi. Trzy lata po uwłaszczeniu wdowa po Stefanie Mączyńskim sprzedała dobra lutomierskie wraz z Dziektarzewem Kornelowi Romockiemu. Ten przekazał  Dziektarzew swemu bratu Juliuszowi, który zamieszkał tu na stałe. Córka Juliusza Małgorzata  poślubiła Stanisława Leopolda. Był on w 1938 r. posłem na sejm. Zginął w obozie koncentracyjnym w Oranienburgu  w 1940 roku. Synami Małgorzaty i Stanisława byli:
       - Antoni Adam - doktor nauk rolniczych, do 1987 doradca przewodniczącego Konsultacyjnej Rady Gospodarczej przy Radzie Ministrów
       - Stanisław Wojciech - słynny dowódca I Kompanii batalionu „Parasol”. Poległ w czasie Powstania Warszawskiego

 

          MIESZKAŃCY
          W XVIII wieku było w Dziektarzewie 13 domów i 80 mieszkanców, zaś pod koniec XIX wieku Dziektarzew liczył 16 domów                        i 175 mieszkańców. W 2002 roku było 103 mieszkańców. Obecnie wieś składa się z mieszkańców stałych i działkowiczów, których jest cztery razy więcej aniżeli mieszkańców zameldowanych na stałe.

          Mieszkańcy to głównie osoby od dwóch pokoleń związane z Dziektarzewem. Ich przodkowie przybyli tu przed II wojną światową z okolic Szadku lub Uniejowa. Osiedlili się we wsi ze względu na folwark i możliwości zarobkowe.

          Do najstarszych rodzin związanych z Dziektarzewem należy zaliczyć Jarocińskich związanych z wsią od ok.1860 roku oraz Czołczyńskich.

          Pozostałe rodziny osiedliły się tu w latach 30- tych XX wieku.

          Znane osoby urodzone w Dziektarzewie bądź z nim związane.

          Józef Antoniewski lub Antoniak (1868-1936) urodzony pod Uniejowem. Przybył do Dziektarzewa w 1913 roku, kiedy to kupił gospodarstwo zwane Stasinkiem. Ceniony gospodarz, wójt gminy Lutomiersk.

           Antoni Adam Leopold urodził się roku w Dziektarzewie. Był synem Stanisława Leopolda i Małgorzaty z Romockich. Ukończył Wydział Rolniczy Uniwersytetu Jagielońskiego. W latach 50-tych był ekspertem do tworzenia i utrzymywania zapasów ziemniaków dla Łodzi. Od 1945 roku wykładowca w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego, jednocześnie asystent na Uniwersytecie Łódzkim. Członek Solidarności.          Brał udział w pracach „stolika rolniczego ” w czasie obrad Okrągłego Stołu. Współtwórca Fundacji Wspomagania Wsi. W 1990 roku odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

           Stanisław Wiktor Leopold (1884-1940), ojciec Antoniego i Stanisława, właściciel Dziektarzewa, polityk, ukończył Politechnikę we Lwowie na wydziale melioracji. Aktywny członek Polskiej Organizacji Wojskowej. Kandydował do sejmu dwa razy bezskutecznie. W 1938 w V kadencji został posłem. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Aresztowany we wrześniu w 1939 roku został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oranienburgu, gdzie zmarł w marcu 1940 roku.

            Stanisław Wojciech Leopold (1918-1944) syn Stanisława Leopolda i Małgorzaty z Romockich. Urodzony w Dziektarzewie, ukończył SGH  w Warszawie, redaktor pisma ZPMD „Czerwone Tarcze”. Był założycielem „Petu” z którym przeszedł do Szarych Szeregów. W czasie wojny dowodził nieudaną akcją zamachu na gen. Koppego w Krakowie. W Powstaniu Warszawskim był dowódcą I Kompanii batalionu „Parasol”. Poległ w czasie walki na ulicach Warszawy. Odznaczony Krzyżem Walecznych i pośmiertnie Orderem Virtuti Militari.

            Juliusz Romocki (1833 – 1910) właściciel Dziektarzewa, zamieszkał w nim z żoną w 1890 roku. Brał udział w Postaniu Styczniowym walcząc u boku Edmunda Taczanowskiego. Odznaczony Orderem Virtuti Militari. Majątek Dziektarzew odziedziczyła po Juliuszu córka Małgorzata Nepomucena Romocka.

              ARCHITEKTURA
              Dziektarzew składa się z trzech części jest to: Dziektarzew- wieś i przysiółek o nazwie Zacisze. Trzecią część zajmują działki letniskowe znajdujące się głównie w lesie. Zacisze jest najstarszą częścią całej wsi. Znajdował się tam bowiem folwark, na który składał        się dwór, budynki gospodarcze , czworaki i pola uprawne. Dziektarzew-wieś powstała natomiast w miejscu wykarczowanego lasu. Zarówno geneza, jak i fizjonomia obu części wsi jest inna. Zacisze charakteryzuje się rozproszeniem siedlisk wzdłuż drogi i dlatego można określić        je jako typ osiedla rozproszonego wtórnego. Siedliska te znajdują się w regularnych odstępach. Powstały one po II wonie światowej.              Za budulec posłużyły cegły z rozebranych budynków folwarcznych.

            Zabudowa wsi ma charakter bardziej skoncentrowany.

            W przypadku Dziektarzewa-wsi, mamy do czynienia z rzędówką, co jednocześnie wskazuje na XIX- wieczny rodowód osiedla. Często jedno podwórze oddzielone jest od sąsiadującego tylko ogrodzeniem. Domy są ustawione stosunkowo równomiernie, wzdłuż jednej strony ulicy i tylko nieliczne znajdują się po stronie przeciwnej. Taka forma zabudowy wymuszona była naturalną barierą w postaci lasu

           Zarówno w jednej jak i w drugiej części wsi domy znajdują się przy drodze.

           W Dziektarzewie występują domy głównie parterowe. Różnice w wyglądzie wynikają z mody obowiązującej w danym okresie historycznym. Inaczej też wyglądają domki letniskowe a inaczej domy we wsi. Wejścia domów usytuowane są najczęściej w części szczytowej. Oprócz budynku mieszkalnego w odległości ok. 30 m znajdują się zabudowania gospodarcze, zwykle 2 lub 3.

           Jeżeli chodzi o układ pól, widać wyraźne różnice w Zaciszu i Dziektarzewie-wsi

Zacisze charakteryzuje się blokowym układem pól, tak typowym dla zmian, które zaszły w XIX wieku,. Wówczas to nastąpiło rozbicie pól jednej własności. Duży majątek ziemski należący do Romockich a później do Leopoldów uległ parcelacji po II wojnie światowej. W jej wyniku powstał chaotyczny układ parcel podzielonych pomiędzy ówczesnych mieszkańców wsi. Od samego początku kontynuowali oni tradycje poprzedniego właściciela, w związku z rolniczym zagospodarowaniem terenu. Pola uprawne stanowiły głównie grunty orne, miały dużą powierzchnię              i przylegały bezpośrednio do siedlisk, co zresztą jest widoczne również we współczesnym obrazie wsi. W nowszej części, czyli w Dziektarzewie-wsi układ pól ma charakter długopasmowy, co wynika z formy rzędowej wsi.

            Najstarszym budynkiem Dziektarzewa- wsi jest stary młyn należący do rodziny Czołczyńskich. Budynek jest drewniany, ma ok. dwustu lat. Stoi nad rzeczką, która poruszała koło młyńskie. Innym zabytkowym budynkiem jest drewniany dom o charakterze mieszkalnym rodziny Jarocińskich.

           W Dziektarzewie - Zaciszu najstarszy budynek to dwór. Był on siedzibą rodziny Romockich od 1900 roku, kiedy to wybudowali go i w nim zamieszkali Juliusz i Zofia. Ci, którzy znali dwór i rodzinę powiadali, że przechowywano w nim niezliczoną ilość pamiątkowych mundurów, starej broni i innych akcesoriów, związanych z polskimi walkami niepodległościowymi. Wszak ród był stary, a jego przedstawiciele nie uchylali się od obowiązku walki za ojczyznę. Tak więc z woli Juliusza postawiono murowany dwór niezbyt duży, bo dzieci już były dorosłe, co najwyżej wnuki mogły znaleźć i znajdowały tu miejsce dla wypoczynku.

           Dwór został wybudowany na planie prostokąta skrywa piwnicę ze studnią i użytkowe poddasze. Drzwi wejściowe z gankiem, niegdyś oszklonym, wyznaczają oś symetrii. Od frontu dwie pary okien, z tyłu zachowany podobny porządek. Wokół otworów okiennych skromna sztukateria. Nowi właściciele, którzy nastali tu w latach 80-tych zmienili kształt dachu dodając lukarny. Duża sień zapraszała do środka.          Po lewej stronie mieściła się kancelaria, w której regulowano kwestie finansowe. Po prawej pokój kredensowy z wmurowanymi szafami.        Na wprost znajdował się salon. Poddasze przeznaczone było na sypialnie.

          Przed dworem ozdobny klomb tworzyły lipy. Do drogi wiodła aleja róż. Dwór otaczały stare drzewa. Do dziś pozostały lipy tworzące piękne tło dla dworu oraz stary dąb.

           Innym budynkiem godnym uwagi jest Stasinek. Powstał on dla Stanisława Romockiego, syna Juliusza i Zofii, stąd nazwa Stasinek.           W zamierzeniu była to wydzielona część gospodarstwa o charakterze ogrodniczym w praktyce dobrze prosperująca. Legenda głosi: Stanisław urządził się tam jako kawaler, przygotował tę część własności Romockich dla siebie i swojej przyszłej żony. Kiedy narzeczona przybyła tu, by obejrzeć swoje przyszłe miejsce zamieszkania najprawdopodobniej nie przypadło jej ono do gustu. Do małżeństwa nigdy nie doszło. Wkrótce po tym wydarzeniu Stasinek został sprzedany, Józefowi Antoniewskiemu (1913 rok).

           Stasinek słynął na cały powiat łaski ze zwych pięknych ogrodów, w których warzywa i kwiaty w otoczeniu kryształowych kul mieniły        się bogactwem form i barw.

           Przy Stasinku rosną stare drzewa, niektóre z nich pamiętają czasy świetności Stasinka. Specjalnie z Francji zostały tu sprowadzone dęby zaszczepione truflami. Trufle ponoć zbierano za dziedzica.
 

            WSPÓŁCZESNOŚĆ
            Dzisiejszy Dziektarzew to głównie rekreacja. Usytuowanie naszej wsi blisko Łodzi sprawia, że okoliczne lasy stają się dla wielu oazą ciszy i kontaktu z naturą.

 

           Katarzyna Kołodziejczak-Kostecka